Serwis informacyjno-usługowy dla przedsiębiorcy

Zmiana właściciela w przedsiębiorstwie – spółki osobowe i kapitałowe

W czasie funkcjonowania na rynku firmy mogą zmieniać właścicieli. W spółkach osobowych i kapitałowych zmieniają się wspólnicy, a udziały w nich mogą być dziedziczone. Te działania skutecznie zmieniają krąg właścicieli firmy. Przeczytaj, na czym polegają zmiany właścicielskie.

Zmiana wspólników w spółkach osobowych

Spółka osobowa musi mieć co najmniej dwóch wspólników. W spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej jeden ze wspólników musi być komplementariuszem, czyli wspólnikiem odpowiadającym za zobowiązania spółki bez ograniczeń.

Do grona spółek osobowych zaliczamy: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną.

Spółki osobowe nie mają osobowości prawnej, jednak przepisy przyznają im zdolność prawną, co oznacza, że mają zdolność we własnym imieniu nabywać nieruchomości i inne prawa, zaciągać zobowiązania, a także pozywać i być pozywanymi.

Z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej w spółkach osobowych nie istnieją typowe prawa udziałowe jak udziały i akcje, gdyż wspólnikom przysługuje tak zwany ogół praw i obowiązków.

Zmiana składu wspólników uczestniczących w spółce osobowej może nastąpić na skutek:

  • przystąpienia do spółki nowego wspólnika za porozumieniem stron, w drodze zmiany umowy spółki
  • zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika
  • wypowiedzenia przez jednego ze wspólników umowy spółki
  • wyłączenia wspólnika przez sąd
  • śmierci wspólnika.

Przeczytaj więcej o zmianie składu wspólników w spółkach osobowych i w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością.

Dziedziczenie udziału w spółkach osobowych

Co do zasady ogół praw i obowiązków w spółce osobowej nie podlega dziedziczeniu, a jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, to z chwilą śmierci wspólnika spółka osobowa ulega rozwiązaniu. W takim przypadku majątek spółki należy podzielić pomiędzy wspólników i spadkobierców zmarłego wspólnika.

Ważne! Ta zasada nie dotyczy spółki komandytowej w przypadku śmierci komandytariusza (nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki). Spadkobiercy komandytariusza powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw – przy czym podział udziału zmarłego komandytariusza między spadkobierców jest skuteczny wobec spółki jedynie za zgodą pozostałych wspólników. Jeżeli jednak, pomimo śmierci wspólnika, umowa spółki pozwala na kontynuację działania spółki albo taką decyzję podejmą pozostali wspólnicy, wówczas spółka nie ulega rozwiązaniu. Uzgodnienie wspólników co do kontynuacji spółki powinno nastąpić niezwłocznie, w przeciwnym razie spadkobiercy mogą domagać się przeprowadzenia likwidacji spółki.

W przypadku, gdy spadkobiercy nie wstępują do spółki, mogą domagać się wypłaty udziału kapitałowego oznaczonego na podstawie osobnego bilansu sporządzanego na dzień śmierci wspólnika, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. Tak obliczony udział kapitałowy powinien być wypłacony spadkobiercom w pieniądzu. Rzeczy, które zmarły udziałowiec wniósł do spółki tylko do używania, zwraca się spadkobiercom w naturze.

Pamiętaj! Jeżeli dziedziczysz udział kapitałowy, musisz pamiętać, że jest on opodatkowany podatkiem od spadków i darowizn.

W przypadku, gdy umowa spółki pozwala na wstąpienie spadkobierców zmarłego wspólnika, do wykonywania swoich praw powinni wskazać spółce jedną osobę ze swojego grona. Czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców wspólnika.

W przypadku śmierci wspólnika spółki jawnej jego spadkobierca może żądać przekształcenia tej spółki w spółkę komandytową i przyznania mu statusu komandytariusza. Spółka powinna uwzględnić żądanie spadkobiercy zmarłego wspólnika, chyba że pozostali wspólnicy podejmą uchwałę o rozwiązaniu spółki. Żądanie spadkobiercy zmarłego wspólnika uważa się również za uwzględnione, gdy pozostali wspólnicy powzięli uchwałę o przekształceniu spółki jawnej w spółkę komandytowo-akcyjną, przyznając temu spadkobiercy status akcjonariusza tej spółki.

Pamiętaj! W wypadku śmierci akcjonariusza w spółce komandytowo-akcyjnej zastosowanie będą miały przepisy regulujące zasady dziedziczenia akcji i praw z nimi związanych jak w spółce akcyjnej.

Zmiana wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma własną osobowość prawną, dlatego jest odrębnym podmiotem od jej wspólników.

W zamian za wkłady wniesione do spółki, stanowiące jej kapitał zakładowy, wspólnicy obejmują udziały w spółce.

Zmiany w składzie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogą polegać na:

  • zbyciu (sprzedaż, darowizna) istniejących udziałów przez dotychczasowego wspólnika na rzecz dotychczasowych lub nowych wspólników
  • objęciu nowo utworzonych udziałów w spółce przez nowego wspólnika
  • przejęciu lub umorzeniu udziałów wspólnika wyłączonego ze spółki
  • nabyciu istniejących udziałów od zmarłego wspólnika w drodze spadku.

Przeczytaj więcej o zmianie składu wspólników w spółkach osobowych i w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością.

Dziedziczenie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością są dziedziczne – na miejsce zmarłego wspólnika mogą wejść jego spadkobiercy. Dziedziczenie udziałów odbywa się na zasadach ogólnych, co oznacza, że udziały stanowią część masy spadkowej.

Jeśli dziedziczenie nie zostało ustalone w testamencie, krąg spadkobierców i przysługujące im udziały w masie spadkowej, w tym przysługujące im udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, będą ustalane na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Po otwarciu spadku spadkobierca powinien dopełnić formalności związane z uzyskaniem potwierdzenia przysługującego mu prawa do spadku. Spadkobierca może skorzystać z pomocy notariusza, żeby uzyskać tak zwane poświadczenie dziedziczenia. Alternatywnie może złożyć wniosek o wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku do sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.

Ważne! Spadkobierca udziałów może wykonywać prawa wobec spółki przysługujące mu jako wspólnikowi dopiero, gdy zawiadomi o tym fakcie spółkę i przedłoży dowód przysługującego mu prawa. Takimi dowodami wobec spółki są:

  • postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku
  • zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza w obecności spadkobierców.

Po uzyskaniu poświadczenia dziedziczenia albo postanowienia sądu o nabyciu spadku, a przed dokonaniem podziału masy spadkowej w drodze postępowania działowego albo umowy spadek jest przedmiotem współwłasności ułamkowej spadkobierców (to znaczy, że każdemu spadkobiercy przysługuje pewna część spadku). W tym czasie spadkobiercy, chcąc wykonywać swoje prawa korporacyjne jako udziałowcy w spółce, po poinformowaniu spółki o przejściu na nich udziału, jego części lub ułamkowej części udziału powinni działać przez wspólnego przedstawiciela. Na tę okoliczność powinni przedstawić dowód potwierdzający to przejście.

Dopiero postępowanie działowe albo zawarcie stosownej umowy o podziale masy spadkowej określi, który spadkobierca dysponuje udziałami w spółce i w jakiej wysokości. W umowie spółki mogą być zawarte ograniczenia lub wyłączenia możliwości wstępowania spadkobierców do spółki. W takim przypadku zapisy umowy spółki powinny określać warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki, pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia praw spadkobierców. Przykładowa spłata spadkobierców może polegać na umorzeniu udziałów zmarłego wspólnika i wypłacenie spadkobiercom określonej kwoty pieniężnej.

W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – jeśli według umowy spółki wspólnik może mieć tylko jeden udział, może on być podzielony pomiędzy spadkobierców. W wyniku podziału nie mogą jednak powstać udziały niższe niż 50 złotych. Jest to analogiczne rozwiązanie jak przy sprzedaży części udziału.

Pamiętaj! Jeżeli dziedziczysz udziały, musisz pamiętać, że masz obowiązek uiścić podatek od spadków i darowizn.

Zmiana akcjonariuszy w spółce akcyjnej

Spółka akcyjna posiada własną osobowość prawną, dlatego jest odrębnym podmiotem od jej akcjonariuszy. W zamian za wniesione wkłady do spółki, stanowiące jej kapitał zakładowy, akcjonariusze obejmują akcje w spółce.

Zmiany w składzie akcjonariuszy spółki akcyjnej mogą polegać na:

  • zbyciu (sprzedaż, darowizna) istniejących akcji przez dotychczasowego akcjonariusza na rzecz dotychczasowych lub nowych akcjonariuszy
  • objęciu nowo utworzonych akcji w spółce przez nowego akcjonariusza
  • pozbawieniu akcjonariusza praw udziałowych przez spółkę poprzez wykreślenie z rejestru akcjonariuszy i wpisanie w jego miejsce spółki
  • umorzeniu akcji
  • wykupie akcji
  • nabyciu istniejących akcji od zmarłego akcjonariusza w drodze spadku.

Zbycie akcji

Co do zasady akcje są zbywalne, jednak statut spółki może uzależnić rozporządzanie akcjami imiennymi od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć możliwość rozporządzenia nimi.

W przypadku, gdy statut uzależnia przeniesienie akcji od zgody spółki, zgody udziela zarząd w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Statut może zawierać inne postanowienia w tym przedmiocie, na przykład uzależniać wydanie zgody zarządu od opinii rady nadzorczej albo innych akcjonariuszy.

Ważne! Nabycie akcji jest skuteczne z chwilą dokonania wpisu w rejestrze akcjonariuszy, wskazującego nabywcę, liczbę oraz rodzaj, serie i numery nabytych akcji. Zasada ta nie dotyczy przypadku, kiedy przejście akcji jest wywołane zdarzeniem prawnym, na przykład w wyniku dziedziczenia, połączenia, podziału spółki.

Każda spółka akcyjna musi przeznaczyć na swojej stronie miejsce do komunikacji z akcjonariuszami. Najczęściej jest to zakładka zatytułowana: Komunikacja z akcjonariuszami. W tej zakładce spółka publikuje komunikaty wymagane prawem, na przykład dotyczące zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Tam też najczęściej znajdziesz uchwałę walnego zgromadzenia dotyczącą wyboru rejestru akcjonariuszy, w którym należy zgłosić nabycie akcji.

Objęcie nowo utworzonych akcji w spółce przez nowego akcjonariusza

Spółka akcyjna może emitować akcje w celu pozyskania kapitału na dalszy rozwój. Emisja akcji odbywa się poprzez podwyższenie kapitału zakładowego spółki, które wymaga uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Podwyższenie kapitału zakładowego jest skuteczne z chwilą rejestracji podwyższenia w KRS.

Procedura emisji akcji jest ściśle regulowana przepisami prawa, które nakładają na spółkę szereg obowiązków, na przykład przygotowanie dokumentacji na temat spółki udostępnianej potencjalnym inwestorom.

Pamiętaj! Co do zasady za akcjonariusza wobec spółki uważa się tylko tę osobę, która jest wpisana do rejestru akcjonariuszy.

Pozbawienie akcjonariusza praw udziałowych wynikających z akcji

Akcjonariusz ma obowiązek wniesienia pełnego wkładu na akcje.

Terminy i wysokość wpłat na akcje określa statut lub uchwała walnego zgromadzenia, jednak walne zgromadzenie może upoważnić zarząd do określenia terminów wpłat na akcje. Jeżeli akcjonariusz nie dokonał wpłaty w określonym terminie, musi zapłacić odsetki ustawowe za opóźnienie lub odszkodowania, chyba że statut stanowi inaczej.

Akcjonariusz, który w ciągu miesiąca po upływie terminu płatności nie uiścił zaległej wpłaty odsetek ustawowych za opóźnienie, odszkodowania lub innych płatności przewidzianych przez statut, może być pozbawiony przez spółkę swoich praw udziałowych przez wykreślenie z rejestru akcjonariuszy i wpisanie w jego miejsce spółki. W takim przypadku spółka jest zobowiązana niezwłocznie sprzedać prawa udziałowe, a uzyskaną ze sprzedaży sumę po pokryciu kosztów i odsetek, odszkodowania lub innych należności spółki zaliczyć na zaległą płatność. Pozostałą kwotę należy zwrócić akcjonariuszowi pozbawionemu praw udziałowych. Jeżeli uzyskana ze sprzedaży suma nie pokryje kosztów i należności spółki, za niedobór odpowiadają solidarnie akcjonariusz pozbawiony praw udziałowych i jego prawni poprzednicy.

Roszczenia spółki do akcjonariusza pozbawionego praw udziałowych i jego prawnych poprzedników przedawniają się z upływem trzech lat od dnia wpisu o nabyciu akcji do rejestru akcjonariuszy.

Umorzenie akcji

Akcje spółki mogą być umorzone w przypadku, gdy statut tak stanowi i wymaga obniżenia kapitału zakładowego.

Umorzenie może być przeprowadzone w trybie:

  • dobrowolnym – za zgodą akcjonariusza, w drodze nabycia akcji przez spółkę (umorzenie dobrowolne nie może być dokonane częściej niż raz w roku obrotowym)
  • przymusowym – bez zgody akcjonariusza (przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa statut spółki).

Umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia, określającej w szczególności podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia przysługującego akcjonariuszowi akcji umorzonych bądź uzasadnienie umorzenia akcji bez wynagrodzenia oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego.

Umorzenie przymusowe następuje za wynagrodzeniem, które nie może być niższe od wartości przypadających na akcję aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między akcjonariuszy.

Statut spółki może stanowić, że akcje ulegają umorzeniu w razie ziszczenia się określonego zdarzenia bez powzięcia uchwały przez walne zgromadzenie. W takim przypadku stosuje się przepisy o umorzeniu przymusowym.

Umorzenie akcji jest skuteczne z chwilą obniżenia kapitału zakładowego, czyli rejestracji obniżenia kapitału zakładowego w KRS.

Dziedziczenie akcji

Akcje są dziedziczne, co oznacza, że na miejsce zmarłego akcjonariusza mogą wejść jego spadkobiercy. Dziedziczenie akcji odbywa się na zasadach ogólnych, co oznacza, że akcje stanowią część masy spadkowej.

Jeśli dziedziczenie nie zostało ustalone w testamencie, krąg spadkobierców i przysługujące im udziały w masie spadkowej, w tym przysługujące im akcje i związane z nimi prawa, będą ustalane na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Po otwarciu spadku spadkobierca powinien dopełnić formalności związane z uzyskaniem potwierdzenia przysługującego mu prawa do spadku. W tym celu spadkobierca może skorzystać z pomocy notariusza, aby uzyskać tak zwane poświadczenie dziedziczenia. Alternatywnie spadkobierca może złożyć wniosek o wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku do sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.

Pamiętaj! Co do zasady wobec spółki uważa się za akcjonariusza tylko tę osobę, która jest wpisana do rejestru akcjonariuszy.

Po uzyskaniu poświadczenia dziedziczenia albo postanowienia sądu o nabyciu spadku, a przed dokonaniem podziału masy spadkowej w drodze postępowania działowego albo umowy spadek jest przedmiotem współwłasności ułamkowej spadkobierców. W tym czasie, spadkobiercy chcąc wykonywać swoje prawa korporacyjne jako akcjonariusze spółki, powinni działać przez wspólnego przedstawiciela.

Spadkobiercy powinni zawiadomić zarząd spółki o przejściu na nich akcji. Na tę okoliczność powinni przedstawić spółce dowód w postaci notarialnego poświadczenia dziedziczenia albo sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Dopóki spadkobiercy nie dokonają takiego zawiadomienia, nie będą korzystać z praw korporacyjnych związanych z akcjami, na przykład prawo głosu na zgromadzeniu wspólników, wypłata dywidendy.

Akt poświadczenia dziedziczenia otrzymany od notariusza albo postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku są podstawą załatwienia dalszych formalności związanych z nabyciem spadku, w tym akcji.

Wydzielenie składników spadku, które przypadną danemu spadkobiercy w określonej części, będzie ustalone przez sąd w kolejnym postępowaniu sądowym – w tak zwanym postępowaniu działowym. Wszyscy spadkobiercy, alternatywnie do postępowania działowego, mogą wspólnie przed notariuszem zawrzeć umowę, którą dokonają podziału składników majątku wchodzącego w skład masy spadkowej i określą zasady ewentualnych spłat między sobą.

Dopiero postępowanie działowe albo zawarcie stosownej umowy o podziale masy spadkowej określi, któremu spadkobiercy przypadły akcje i w jakiej liczbie.

Statut spółki nie może ograniczać lub wyłączać dziedziczenia akcji i praw z nimi związanych. W statucie można jednak postanowić, że w przypadku śmierci akcjonariusza należące do niego akcje ulegną automatycznemu umorzeniu. W takim przypadku spadkobiercom przysługuje odpowiedni ekwiwalent za umorzone akcje – sposób jego wyliczenia może określać statut spółki. Wartość ta nie może być jednak niższa od wartości aktywów netto spółki przypadających na te akcje. Do wyliczenia tej wartości służy sprawozdanie finansowe spółki za ostatni rok obrotowy.

Pamiętaj! Jeżeli odziedziczysz akcje, masz obowiązek uiścić podatek od spadków i darowizn.

Portal nadzorowany jest przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Partnerzy projektu: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Poznański Instytut Technologiczny, Krajowa Izba Gospodarcza. Projekt jest współfinansowany z Programu Polska Cyfrowa ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i jest kontynuacją projektu pt.: "Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej" finansowanego z Programu Innowacyjna Gospodarka oraz projektu "Uproszczenie i elektronizacja procedur" finansowanego z Programu Kapitał Ludzki.

Artykuły zamieszczone w serwisie GOV.PL, w których nie podajemy żadnych dodatkowych informacji na temat praw autorskich, należą do informacji publicznych i udostępniamy je bezpłatnie. Korzystanie z nich, niezależnie od celu i sposobu korzystania, nie wymaga zgody Ministerstwa. Dostępne są w ramach licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 Polska. Serwis Biznes.gov.pl używa plików cookies. Kontynuując przeglądanie naszej witryny bez zmiany ustawień przeglądarki, wyrażasz zgodę na użycie plików cookie. Zawsze możesz zmienić ustawienia przeglądarki i zablokować te pliki.