Pracodawca zatrudniając pracowników powinien ustalić za jaki rodzaj ubezpieczenia powinien opłacać składki. Wynika to z faktu, że częstokroć pracownik posiada także inne tytuły do ubezpieczeń, np. zatrudniony jest dodatkowo w innej firmie. W takiej sytuacji ma miejsce tzw. zbieg ubezpieczeń i należy ustalić, z którego tytułu składki będą obowiązkowe, a z którego dobrowolne.
Przykłady zbiegu ubezpieczeń społecznych
Umowa zlecenie ze studentem lub uczniami
W przypadku zatrudniania na umowę zlecenie uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentów (zwanych zleceniobiorcami) w wieku do 26 lat, osoby te nie podlegają obowiązkowym, a także dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zleceniodawca nie zgłasza zleceniobiorcy do ZUS i nie opłaca składek. Składka chorobowa jest dobrowolna. Jeśli zleceniobiorca utraci status studenta lub ukończy 26 lat, to z tytułu umowy zlecenie należy go zgłosić do ZUS i zacząć opłacać składki społeczne i zdrowotne.
Zatrudnienie osoby będącej dodatkowo na etacie u innego pracodawcy
Przedsiębiorca zatrudniający na umowę zlecenie osobę, która jest już zatrudniona u innego pracodawcy na umowę o pracę na cały etat i z tego tytułu ma opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, zgłasza ją tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Warunkiem koniecznym jest, aby osoba zatrudniana na umowę o pracę miała opłacane składki od kwoty równej lub wyższej minimalnemu wynagrodzeniu. W roku 2014 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 1680 zł brutto.W przypadku podpisania umowy zlecenia z pracownikiem, który jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, ale który ma zapewnione co najmniej minimalne wynagrodzenie, pracodawca zatrudniający na umowę zlecenie obowiązany jest regulować tylko składkę zdrowotną. Pozostałe składki mają charakter dobrowolny.
Jeżeli zleceniobiorca pozostaje jednocześnie w dwóch lub więcej stosunkach pracy, to aby ustalić obowiązek podlegania do ubezpieczeń społecznych, należy zsumować podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia z tytułu wszystkich umów o pracę. W przypadku gdy łączna suma wyniesie co najmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, to z umowy zlecenie obowiązkowa będzie tylko składka zdrowotna. Gdy wynagrodzenie z umowy o pracę będzie niższe niż minimalne, to od umowy zlecenie opłacać należy składki również na ubezpieczenia społeczne. Składka chorobowa jest dobrowolna.
Umowa zlecenie z własnym pracownikiem
Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się zatrudnić dodatkowo na umowę zlecenie swojego własnego pracownika, który jest już u niego na etacie, to zarówno z tytułu umowy o pracę jaki i z tytułu umowy zlecenie należy opłacać wszystkie składki. Zgodnie z przepisami o ubezpieczeniach społecznych, taka osoba jest traktowana jako pracownik i z tytułu umowy zlecenie należy opłacać obowiązkowo wszystkie składki, jak ze stosunku pracy .
Jedna osoba i kilka umów
Jeżeli pracodawca zawiera kilka umów zlecenie z tym samym zleceniobiorcą, to jest to również zbieg tytułów ubezpieczeń. W takim przypadku, jeżeli zleceniobiorca w tym samym czasie wykonuje kilka umów zleceń, to obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym tylko z jednej umowy. Z mocy ustawy jest to ta umowa, która została zawarta najwcześniej. Zleceniobiorca ma prawo złożyć wniosek o zmianę tytułu ubezpieczenia, na wybraną przez siebie umowę. Zleceniobiorca na swój wniosek może również dobrowolnie być objęty ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z wszystkich umów. Jeśli pracownik zdecyduje się, że z pozostałych umów zlecenie chce podlegać do dobrowolnego ubezpieczenia społecznego, to w takim przypadku zleceniodawca będzie miał obowiązek opłacać od wszystkich umów zleceń również składkę wypadkową.
Osoba z prawem do emerytury lub renty
Zatrudniając emeryta lub rencistę na umowę o pracę, opłacamy za takiego pracownika wszystkie składki ZUS. Pomimo ustalonego prawa do emerytury za takiego pracownika należy odprowadzać składki ZUS, ponieważ z tego tytułu są obowiązkowe. Z umowy o pracę należy opłacać składki emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Przy zatrudnieniu emeryta pracodawca jest zwolniony z opłacania składek na Fundusz Pracy i na FGŚP. Podobnie będzie w przypadku zatrudnienia emeryta lub rencisty na umowę zlecenie. Jeśli emeryt lub rencista nie ma z innego tytułu ubezpieczenia, to z umowy zlecenie obowiązkowe będą wszystkie składki, tylko składka chorobowa jest dobrowolna. Opłacanie składek na FP i FGŚP z tytułu umowy zlecenie podlega również zwolnieniu tak jak przy umowie o pracę. Należy pamiętać o tym, że pracodawca jest zwolniony z opłacania składek na FP i FGŚP gdy:
- pracownik jest kobietą, która ukończyła 55 lat;
- pracownik jest mężczyzną, który ukończył 60
Jeśli emeryt jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę i dodatkowo wykonuje jeszcze pracę na podstawie umowy zlecenie, to obowiązkowo będzie podlegać do wszystkich ubezpieczeń z tytułu umowy o pracę. Z umowy zlecenie obowiązkowa będzie tylko składka zdrowotna. W takim przypadku z umowy zlecenie emeryt/rencista może zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Jeśli taki pracownik zgłosi się do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych, to pracodawca będzie mieć obowiązek za takiego pracownika odprowadzać również składkę wypadkową. W przypadku gdy emeryt lub rencista, z którym podpisujemy umowę zlecenie prowadzi działalność gospodarczą, to głównym tytułem do ubezpieczeń jest prowadzona działalność. Jeśli umowa zlecenie jest na kwotę brutto taką samą jak podstawa wymiaru składek dla osób z tytułu prowadzonej działalność gospodarczą. To tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest ten tytuł, który powstał wcześniej. Osoba ta może na swój wniosek być objęta dobrowolnymi ubezpieczeniami również z tytułu, który powstał później lub może wnioskować o zmianę tego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń. Jeżeli osoba, która nabyła prawo do emerytury lub renty wykonuje jednocześnie kilka zleceń, to obowiązkowo podlega do ubezpieczeń emerytalnych i rentowych z tytułu pierwszej umowy zlecenie. Osoba ta na swój wniosek może być objęta ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z pozostałych umów zlecenie.
Umowa zlecenie, umowa agencyjna oraz umowa o prace nakładcze z osobą przebywającą na urlopie macierzyńskim
Osoba, która przebywa na zasiłku macierzyńskim i go pobiera, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tego tytułu. Jeśli taka osoba jednocześnie wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej, lub wykonuje pracę nakładczą, to z tego tytułu należy uiścić składkę za ubezpieczenie zdrowotne, a składki emerytalne i rentowe są dobrowolne.
Składki za zatrudnienie pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim
Jeżeli osoba pobierająca zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego podejmie zatrudnienie jako pracownik, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obydwu tytułów (czyli zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz zasiłku macierzyńskiego). Także wykonywanie pracy u pracodawcy udzielającego dodatkowego urlopu macierzyńskiego na zasadach określonych w art. 1821 Kodeksu pracy, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z obu tytułów.
Umowa zlecenie z osobą przebywającą na urlopie wychowawczym
Osoby, które przebywają na urlopach wychowawczych, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom z tego tytułu, jeżeli nie maja innego tytułu do ubezpieczeń. Jeśli taka osoba podejmie pracę na podstawie umowy zlecenie, to obowiązkowo będzie podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenie. Pracownik taki powinien poinformować podmiot z którym ma podpisaną umowę o pracę i z tytułu tej umowy przebywa na urlopie wychowawczym, że jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenie i z tego tytułu będzie mieć opłacane składki .
Umowa zlecenie i prowadzenie pozarolniczej działalności
Osoba, która wykonuje prace na podstawie umowy zlecenie, umowy agencyjnej i jednocześnie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, w zależności od okoliczności może być objęta obowiązkiem ubezpieczeń społecznych z tytułu tej działalności albo wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Zasady, według których ustala się obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń społecznych, uzależnione są od tego, jakiego rodzaju pozarolniczą działalność dany ubezpieczony wykonuje. W przypadku pozarolniczej działalności gospodarczej zasady te są bardziej skomplikowane. O tym, z którego tytułu przedsiębiorca, będący jednocześnie zleceniobiorcą, podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, decyduje w pierwszym rzędzie wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy cywilnoprawnej. Jeżeli bowiem podstawa ta jest niższa od kwoty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, obowiązującej danego ubezpieczonego z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej (tj. 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego albo 30% minimalnego wynagrodzenia), to tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest pozarolnicza działalność gospodarcza. Natomiast jeżeli jest ona równa lub wyższa stosuje się zasadę, zgodnie z którą obowiązkowy jest ten tytuł, który powstał jako pierwszy. W takim przypadku ubezpieczony ma jednak prawo do zmiany tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Jednak ubezpieczony może zgłosić się do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenie lub umowy agencyjnej.
Umowa zlecenie w ramach prowadzenia własnej działalności
Jeśli osoba prowadzi działalność gospodarczą i w ramach tej działalności zawiera umowę zlecenie, której przedmiot jest taki sam jak przedmiot prowadzonej działalności. Osoba taka podlega ubezpieczeniom tylko z tytułu prowadzonej działalności. Za wykonanie takiego zlecenia osoba ta wystawia rachunek lub fakturę i ten przychód podlega opodatkowaniu jako przychód z działalności gospodarczej.
Umowa o pracę, umowa zlecenie i prowadzenie działalności jednocześnie
Pracownik na etacie, który wykonuje umowę zlecenie, nie istotne czy jest to z własnym pracodawcą czy z innym podmiotem i prowadzi działalność, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę. Jeśli ta umowa zlecenie jest z własnym pracodawcą , to taka umowa zlecenie jest traktowana jak umowa o pracę, czyli te dwie umowy z jednym pracodawcą ulegają zsumowaniu i od całej kwoty należy opłacić składki. Z tytułu prowadzenia działalności będzie obowiązkowa tylko składka zdrowotna.