Zorganizowana część przedsiębiorstwa to organizacyjnie oraz finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, przeznaczonych do realizacji określonych zadań o charakterze gospodarczym (art. 2 pkt 27e ustawy o podatku od towarów i usług oraz art. 5a pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Przedsiębiorstwo obejmuje w szczególności (zgodnie z art. 551 Kodeksu cywilnego):
- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa)
- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości
- prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych
- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne
- koncesje, licencje i zezwolenia
- patenty i inne prawa własności przemysłowej
- majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne
- tajemnice przedsiębiorstwa
- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
Przedsiębiorstwem jest więc wszystko, czego używa się do prowadzenia działalności gospodarczej.
Uwaga
Zobowiązania nie są elementem przedsiębiorstwa na gruncie prawa cywilnego. W ustawach podatkowych natomiast uważa się ja za zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Rozbieżności te mogą mieć znaczące skutki przy wycenie przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części. Ważne jest, by zbywane przedsiębiorstwo albo jego zorganizowana część była elementem spójnym oraz wydzielonym finansowo i organizacyjnie (czyli, aby mogło samodzielnie wykonywać zadania gospodarcze jako niezależne przedsiębiorstwo). W przeciwnym razie transakcja może zostać uznana jako podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT.
Sprzedaż przedsiębiorstwa a podatki
Sprzedaż prowadzonego przedsiębiorstwa na rzecz istniejącej spółki osobowej lub kapitałowej wiąże się z powstaniem przychodu podatkowego u przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży składników majątku (art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), ale także kosztów jego uzyskania.
Sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części jest neutralna z punktu widzenia VAT (art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług). Trzeba jednak zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC).
Kupujący przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część będzie musiał zapłacić PCC według stawki zależnej od aktywów wchodzących w skład przedsiębiorstwa. PCC od wszelkich nieruchomości i ruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa wyniesie 2% ich wartości rynkowej. W odniesieniu do pozostałych aktywów np. wierzytelności, podatek zostanie naliczony według stawki 1%.
Po stronie przedsiębiorcy (zbywcy) powstaje przychód z działalności, od którego należy zapłacić podatek dochodowy (przychód powstaje również, gdy sprzedaż nastąpiła po likwidacji działalności).
Uwaga
Fakturami dokumentuje się przede wszystkim sprzedaż (art. 106a pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług), czyli czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT zgodnie z art. 2 pkt 22 ustawy o podatku od towarów i usług.
Nie można udokumentować sprzedaży (zbycia) zorganizowanej części przedsiębiorstwa fakturą. Taka sprzedaż jest neutralna z punktu widzenia VAT.
Dowodem transakcji sprzedaży:
- zorganizowanej części przedsiębiorstwa jest przede wszystkim umowa sprzedaży; umowy tej z reguły nie trzeba spisywać w formie aktu notarialnego (ani w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie)
- przedsiębiorstwa jest umowa w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (zgodnie z art. 751 ustawy Kodeks cywilny)
Do zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstwa trzeba sporządzić akt notarialny, jeżeli w jego skład wchodzą nieruchomości.
Do wyceny sprzedawanego przedsiębiorstwa można zastosować te same metody, które stosuje się przy aporcie, czyli:
- wycenę bilansową skorygowaną do wartości rynkowej
- wycenę porównawczą
- wycenę dochodową
Każda z metod opiera się na różnych informacjach oraz potrzebuje innych danych do wykonania właściwej analizy. Wykorzystanie tylko jednej metody szacowania może okazać się niemiarodajne. Najlepszym rozwiązaniem jest więc zastosowanie kilku metod jednocześnie.
Pamiętaj
Przepisy podatkowe wprost nakładają obowiązek przeprowadzenia transakcji po wartości rynkowej przedmiotu sprzedaży. Dodatkowo, jeżeli dochodzi do sprzedaży przedsiębiorstwa pomiędzy podmiotami powiązanymi, to może pojawić się obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych.
Odpowiedzialność
Na skutek sprzedaży całego przedsiębiorstwa do każdego niespłaconego zobowiązania firmy pojawia się dwóch dłużników:
- zbywca, który odpowiada za zobowiązania bez żadnych ograniczeń, całym swoim majątkiem osobistym
- nabywca, który odpowiada osobiście, lecz jedynie do wartości kupionego przedsiębiorstwa
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy nabywca firmy nie był świadomy istnienia długu (pomimo zachowania właściwej staranności w sprawdzeniu przedsiębiorstwa). Wówczas wierzyciel może egzekwować jego zapłatę tylko od poprzedniego właściciela.
Zatem za zobowiązania wobec wierzycieli i niespłacone zobowiązania podatkowe, powstałe do dnia nabycia, odpowiadają zarówno zbywca, jak i nabywca, chyba że ten drugi nie wiedział o ich istnieniu.
Podstawa prawna:
- Art. 5a pkt 4; art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
- Art. 2 pkt 22; art. 2 pkt 27e; art. 6 pkt 1; art. 106a pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
- Art. 551, 751 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny
- Art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. A; art. 7 ust. 1 pkt 1 lit a i b ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych