Obsługa i stosowanie maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych
Maszyny i inne urządzenia techniczne stosowane w pracy powinny zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Jako pracodawca musisz wyposażyć maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają takich wymagań w odpowiednie zabezpieczenia.
Kluczowe wymagania
Maszyny i inne urządzenia techniczne stosowane w procesach pracy powinny w szczególności zabezpieczać pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, a także uwzględniać zasady ergonomii.
Pracodawca powinien wyposażyć w odpowiednie zabezpieczenia maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają tych wymagań.
Gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych, wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia należy do obowiązków pracodawcy.
Nowe maszyny, narzędzia i urządzenia techniczne powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności, potwierdzone odpowiednim oznakowaniem, w tym znakiem CE, deklaracją zgodności i wymaganymi instrukcjami.
Do obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych mogą zostać dopuszczone osoby odpowiednio przeszkolone w ich bezpiecznej eksploatacji, poinformowane o ryzyku związanym z obsługą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Obsługa maszyn i innych urządzeń technicznych powinna odbywać się na zasadach określonych w instrukcji. Instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy należy udostępnić pracownikom do stałego korzystania.
Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane urządzenia do odłączania od wszystkich źródeł energii. Włączenie zasilania energią nie może powodować zagrożenia dla obsługi.
Elementy ruchome i inne części maszyn, w szczególności elementy przeniesienia napędu, które w razie zetknięcia się z nimi generują zagrożenie (w tym pasy, koła zębate, łańcuchy), powinny być osłonięte lub zabezpieczone innymi urządzeniami ochronnymi. Osłony i inne urządzenia ochronne powinny być odpowiednio wytrzymałe i wyposażone w elementy bezpieczeństwa sprzężone z układami sterowania tak, aby ich:
- zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie powodowało natychmiastowe zatrzymanie maszyny
- ponowne założenie, zamknięcie lub włączenie nie uruchamiało automatycznie maszyny.
Prace w trybie serwisowym powinny być wykonywane przez kompetentny personel na zasadach określonych w instrukcji.
Maszyny uszkodzone w czasie pracy trzeba natychmiast zatrzymać i odłączyć od źródeł energii oraz odpowiednio oznakować lub zabezpieczyć przed możliwością użycia. Naprawy powinny być prowadzone przez kompetentny personel z zachowaniem zaleceń instrukcji w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Montaż, demontaż i eksploatacja maszyn, w tym ich obsługa, powinny odbywać się przy zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii zgodnie z instrukcjami. Miejsce i sposób zainstalowania oraz użytkowania maszyn powinny uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego, w szczególności przez:
- zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn a ruchomymi lub stałymi elementami otoczenia
- zapewnienie, aby wszystkie używane lub produkowane materiały bądź energia były w bezpieczny sposób dostarczane i odprowadzane ze stanowiska pracy.
Sterowanie
- Elementy sterowania maszyn mające wpływ na bezpieczeństwo muszą być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane.
- Elementy sterowania nie mogą stwarzać jakichkolwiek zagrożeń, w szczególności spowodowanych ich niezamierzonym użyciem.
- Każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy przeznaczony do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymywania. Układ sterowania zatrzymaniem powinien mieć pierwszeństwo nad innymi układami sterowania. Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko przez celowe zadziałanie na elementy sterownicze.
- Gdy jest to konieczne w związku z zagrożeniami, jakie stwarza maszyna, i jej nominalnym czasem zatrzymania się, maszyna powinna być wyposażona w urządzenie do zatrzymywania awaryjnego.
Zespołowa obsługa maszyn
W przypadku zespołowej obsługi maszyny lub wtedy, gdy stwarza ona zagrożenie dla otoczenia, należy zapewnić sygnalizację ostrzegawczą i alarmową – łatwo dostrzegalną i zrozumiałą. Maszyny wielostanowiskowe powinny być wyposażone w urządzenia sygnalizacji dźwiękowej lub świetlnej, automatycznie wysyłające sygnały uprzedzające o uruchomieniu maszyny. Sygnały powinny być odbierane na wszystkich stanowiskach pracy maszyny.
Osłony
- Elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być osłonięte do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne. Wyjątek stanowi przypadek, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny.
- Pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte trwałymi osłonami przynajmniej od dołu.
- Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prętów itp.) powinny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielkości i kształcie otworów nie było możliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów. Odległości bezpieczeństwa określają polskie normy.
- Maszyny powinny być oznakowane znakami i barwami bezpieczeństwa.
Wymagania wobec urządzeń ochronnych
Urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny spełniać następujące ogólne wymagania:
- zapewniać bezpieczeństwo pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy obsłudze maszyny i osobom w jej pobliżu
- działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość
- funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego (w przypadkach, gdy jest to celowe i możliwe)
- nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi
- nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników.
Urządzenia ochronne przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny być tak skonstruowane, aby:
- zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało natychmiastowe zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów lub niemożliwe było zdjęcie bądź otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów
- ponowne założenie, zamknięcie lub włączenie urządzenia ochronnego nie uruchamiało automatycznie maszyny.
Pamiętaj! Używanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne.
Konserwacja
Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone.
Prace w trybie serwisowym powinny być wykonywane na zasadach określonych w instrukcji przez kompetentny personel.
Obsługa maszyn w ruchu
- Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej.
- Pracodawca jest obowiązany ustalić rodzaje maszyn, które wymagają stałej obsługi, a pozostawianie ich bez niej może być przyczyną katastrofy, wybuchu lub pożaru, oraz ustalić szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn.
- Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej.
- Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami (takimi jak luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły) oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.