Serwis informacyjno-usługowy dla przedsiębiorcy

Obsługa i stosowanie maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych

Maszyny i inne urządzenia techniczne stosowane w pracy powinny zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Jako pracodawca musisz wyposażyć maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają takich wymagań w odpowiednie zabezpieczenia.

Kluczowe wymagania

Maszyny i inne urządzenia techniczne stosowane w procesach pracy powinny w szczególności zabezpieczać pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, a także uwzględniać zasady ergonomii.

Pracodawca powinien wyposażyć w odpowiednie zabezpieczenia maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają tych wymagań.

Gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych, wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia należy do obowiązków pracodawcy.

Nowe maszyny, narzędzia i urządzenia techniczne powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności, potwierdzone odpowiednim oznakowaniem, w tym znakiem CE, deklaracją zgodności i wymaganymi instrukcjami.

Do obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych mogą zostać dopuszczone osoby odpowiednio przeszkolone w ich bezpiecznej eksploatacji, poinformowane o ryzyku związanym z obsługą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Obsługa maszyn i innych urządzeń technicznych powinna odbywać się na zasadach określonych w instrukcji. Instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy należy udostępnić pracownikom do stałego korzystania.

Maszyny powinny być wyposażone w łatwo odróżniające się i odpowiednio oznakowane urządzenia do odłączania od wszystkich źródeł energii. Włączenie zasilania energią nie może powodować zagrożenia dla obsługi.

Elementy ruchome i inne części maszyn, w szczególności elementy przeniesienia napędu, które w razie zetknięcia się z nimi generują zagrożenie (w tym pasy, koła zębate, łańcuchy), powinny być osłonięte lub zabezpieczone innymi urządzeniami ochronnymi. Osłony i inne urządzenia ochronne powinny być odpowiednio wytrzymałe i wyposażone w elementy bezpieczeństwa sprzężone z układami sterowania tak, aby ich:

  • zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie powodowało natychmiastowe zatrzymanie maszyny
  • ponowne założenie, zamknięcie lub włączenie nie uruchamiało automatycznie maszyny.

Prace w trybie serwisowym powinny być wykonywane przez kompetentny personel na zasadach określonych w instrukcji.

Maszyny uszkodzone w czasie pracy trzeba natychmiast zatrzymać i odłączyć od źródeł energii oraz odpowiednio oznakować lub zabezpieczyć przed możliwością użycia. Naprawy powinny być prowadzone przez kompetentny personel z zachowaniem zaleceń instrukcji w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

Montaż, demontaż i eksploatacja maszyn, w tym ich obsługa, powinny odbywać się przy zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii zgodnie z instrukcjami. Miejsce i sposób zainstalowania oraz użytkowania maszyn powinny uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego, w szczególności przez:

  • zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn a ruchomymi lub stałymi elementami otoczenia
  • zapewnienie, aby wszystkie używane lub produkowane materiały bądź energia były w bezpieczny sposób dostarczane i odprowadzane ze stanowiska pracy.

Sterowanie

  • Elementy sterowania maszyn mające wpływ na bezpieczeństwo muszą być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane.
  • Elementy sterowania nie mogą stwarzać jakichkolwiek zagrożeń, w szczególności spowodowanych ich niezamierzonym użyciem.
  • Każda maszyna powinna być wyposażona w element sterowniczy przeznaczony do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymywania. Układ sterowania zatrzymaniem powinien mieć pierwszeństwo nad innymi układami sterowania. Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko przez celowe zadziałanie na elementy sterownicze.
  • Gdy jest to konieczne w związku z zagrożeniami, jakie stwarza maszyna, i jej nominalnym czasem zatrzymania się, maszyna powinna być wyposażona w urządzenie do zatrzymywania awaryjnego.

Zespołowa obsługa maszyn

W przypadku zespołowej obsługi maszyny lub wtedy, gdy stwarza ona zagrożenie dla otoczenia, należy zapewnić sygnalizację ostrzegawczą i alarmową – łatwo dostrzegalną i zrozumiałą. Maszyny wielostanowiskowe powinny być wyposażone w urządzenia sygnalizacji dźwiękowej lub świetlnej, automatycznie wysyłające sygnały uprzedzające o uruchomieniu maszyny. Sygnały powinny być odbierane na wszystkich stanowiskach pracy maszyny.

Osłony

  • Elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być osłonięte do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne. Wyjątek stanowi przypadek, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny.
  • Pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte trwałymi osłonami przynajmniej od dołu.
  • Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prętów itp.) powinny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielkości i kształcie otworów nie było możliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów. Odległości bezpieczeństwa określają polskie normy.
  • Maszyny powinny być oznakowane znakami i barwami bezpieczeństwa.

Wymagania wobec urządzeń ochronnych

Urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny spełniać następujące ogólne wymagania:

  • zapewniać bezpieczeństwo pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy obsłudze maszyny i osobom w jej pobliżu
  • działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość
  • funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego (w przypadkach, gdy jest to celowe i możliwe)
  • nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi
  • nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników.

Urządzenia ochronne przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny być tak skonstruowane, aby:

  • zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało natychmiastowe zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów lub niemożliwe było zdjęcie bądź otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów
  • ponowne założenie, zamknięcie lub włączenie urządzenia ochronnego nie uruchamiało automatycznie maszyny.

Pamiętaj! Używanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne.

Konserwacja

Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone.

Prace w trybie serwisowym powinny być wykonywane na zasadach określonych w instrukcji przez kompetentny personel.

Obsługa maszyn w ruchu

  • Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej.
  • Pracodawca jest obowiązany ustalić rodzaje maszyn, które wymagają stałej obsługi, a pozostawianie ich bez niej może być przyczyną katastrofy, wybuchu lub pożaru, oraz ustalić szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn.
  • Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej.
  • Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami (takimi jak luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły) oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.

Portal nadzorowany jest przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Partnerzy projektu: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Poznański Instytut Technologiczny, Krajowa Izba Gospodarcza. Projekt jest współfinansowany z Programu Polska Cyfrowa ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i jest kontynuacją projektu pt.: "Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej" finansowanego z Programu Innowacyjna Gospodarka oraz projektu "Uproszczenie i elektronizacja procedur" finansowanego z Programu Kapitał Ludzki.

Artykuły zamieszczone w serwisie GOV.PL, w których nie podajemy żadnych dodatkowych informacji na temat praw autorskich, należą do informacji publicznych i udostępniamy je bezpłatnie. Korzystanie z nich, niezależnie od celu i sposobu korzystania, nie wymaga zgody Ministerstwa. Dostępne są w ramach licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 Polska. Serwis Biznes.gov.pl używa plików cookies. Kontynuując przeglądanie naszej witryny bez zmiany ustawień przeglądarki, wyrażasz zgodę na użycie plików cookie. Zawsze możesz zmienić ustawienia przeglądarki i zablokować te pliki.