Podatek od czynności cywilnoprawnych – PCC

Co jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych

Podatek od czynności cywilnoprawnych dotyczy określonych czynności, wskazanych
w Ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Są to:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych
• umowy pożyczki, pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
• umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów
  i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy
• umowy dożywocia
• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat
• ustanowienie hipoteki
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności
• umowy depozytu nieprawidłowego
• umowa spółki.

Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają również zmiany tych umów, jeżeli zmiana powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Te czynności podlegają opodatkowaniu pod warunkiem, że ich przedmiotem są:

• rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskie, bądź
• rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą,
  w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Umowa zamiany podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jeżeli co najmniej jedna z rzeczy będących przedmiotem zamiany znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jedno z praw majątkowych jest wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku umowy spółki oraz jej zamiany podlega ona opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jeżeli w chwili dokonania czynności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się:

• w przypadku spółki osobowej - siedziba tej spółki

• w przypadku spółki kapitałowej:

  • rzeczywisty ośrodek zarządzania albo
  • siedziba tej spółki - jeżeli jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego.

Pamiętaj! Zdarzeniami, które powodują konsekwencje na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych są orzeczenia sądów oraz ugody w przypadku, gdy wywołują skutki prawne jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne.

Kto płaci podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby fizyczne, osoby prawne
i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które są stronami czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu.

Do zapłaty podatku przy:

• umowie sprzedaży, zobowiązany jest kupujący
• umowie zamiany, zobowiązane są strony czynności
• umowie darowizny, zobowiązany jest obdarowany
• umowie dożywocia, zobowiązany jest nabywca własności nieruchomości
• umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności, zobowiązany jest podmiot nabywający rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności
• ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności, zobowiązany jest użytkownik lub nabywający prawo służebności
• umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego, zobowiązany jest biorący pożyczkę lub przechowawca
• ustanowieniu hipoteki, zobowiązany jest składający oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki
• umowie spółki cywilnej, zobowiązani są wspólnicy, a przy pozostałych umowach spółki zobowiązana jest spółka.

Jak zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatnicy zobowiązani do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych mają obowiązek, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych - PCC-3 oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Uwaga! Jeżeli podatek dotyczy czynności cywilnoprawnych dokonanych w formie aktu notarialnego, podatnik nie ma obowiązku składania deklaracji PCC-3 i opłaty podatku. Robi to za niego notariusz.

Deklarację możesz wydrukować, wypełnić i osobiście zanieść do urzędu lub złożyć
w systemie e-Deklaracje i podpisać ją kwalifikowanym podpisem elektronicznym
lub danymi autoryzującymi.

Przeczytaj, jak podpisać e-Deklaracje.

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy powstaje:

• z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, na przykład zawarcia umowy
• z chwilą każdorazowej wypłaty środków pieniężnych, jeżeli umowa pożyczki określa,
  że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana
  w chwili zawarcia umowy
• z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną
• z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki
• z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody
• z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych
  w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania.

Płatnikami podatku (jego poborcami) od czynności cywilnoprawnych dokonywanych
w formie aktu notarialnego są notariusze, a obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. W takim przypadku podatnik nie ma obowiązku samodzielnego rozliczenia podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podstawa opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych

Podstawa opodatkowania jest określana odrębnie dla każdej czynności. Podstawę opodatkowania stanowi przy:

• umowie sprzedaży – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, które jest sprzedawane
• zamianie mieszkań – różnica ich wartości rynkowej
• zamianie rzeczy innych, niż mieszkania lub praw majątkowych – wartość rynkowa rzeczy lub praw majątkowych, od których przypada wyższy podatek
• darowiźnie – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań, które przejmuje obdarowany (np. wartość kredytu)
• przy dożywociu – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego
• przy zniesieniu współwłasności lub dziale spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabywanego pond to, co do tej pory przysługiwało
• przy pożyczce i depozycie nieprawidłowym – kwota lub wartość pożyczki lub depozytu, a jeżeli liczba i suma wypłat nie była ustalona z góry, to wartość każdej z przekazanych kwot
• przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania i odpłatnej służebności – wartość świadczeń za okres na jaki zostały ustanowione (jeśli na czas nieokreślony, to według uznania podatnika albo wartość świadczeń za lat 10, albo ich wartość w miarę wykonywania umowy).

Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.

Jeżeli podatnik nie określił wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wezwie podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia - w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania i poda jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

Jeżeli podatnik, pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość, która nie odpowiada wartości rynkowej, organ podatkowy określi ją z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy.

Ważne! Jeżeli wartość określona z uwzględnieniem opinii biegłego powołanego przez organ podatkowy różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika - koszty opinii biegłego ponosi podatnik.

Stawki podatku od czynności cywilnoprawnych

Stawki podatku zależą od rodzaju dokonywanych czynności cywilnoprawnych i wynoszą:

• od umowy sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%
• od umowy sprzedaży innych praw majątkowych - 1%
• od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających
  z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%
• od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności
  oraz darowizny przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych - 1%
• od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego
  oraz odpłatnej służebności - 1%, chyba, że podatnik przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego
  lub kontroli celno-skarbowej powoła się na fakt ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo jego zmiany, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony w takim wypadku stawka podatkowa wynosi 20%

• od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego - 0,5%, chyba że podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, lub depozytu nieprawidłowego:

  • przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony - w takim przypadku należna stawka wynosi 20%
  • przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej, biorący pożyczkę, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym - w takim przypadku należna stawka wynosi 20%
• od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących - od kwoty zabezpieczonej wierzytelności - 0,1%
• od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej - 19 zł
• od umowy spółki - 0,5%.