Podatek od czynności cywilnoprawnych – PCC

Co jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) dotyczy określonych czynności, wskazanych
w Ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Są to:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych
• umowy pożyczki, pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
• umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów
  i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy
• umowy dożywocia
• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat
• ustanowienie hipoteki
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności
• umowy depozytu nieprawidłowego
• umowy spółki.

Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają również zmiany tych umów, jeżeli zmiana powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Te czynności podlegają opodatkowaniu pod warunkiem, że ich przedmiotem są:

• rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskie, bądź
• rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą,
  w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Umowa zamiany podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jeżeli co najmniej jedna z rzeczy będących przedmiotem zamiany znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jedno z praw majątkowych jest wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku umowy spółki oraz jej zamiany podlega ona opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jeżeli w chwili dokonania czynności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się:

• w przypadku spółki osobowej - siedziba tej spółki

• w przypadku spółki kapitałowej:

  • rzeczywisty ośrodek zarządzania albo
  • siedziba tej spółki - jeżeli jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego.

Pamiętaj! Zdarzeniami, które powodują konsekwencje na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych są orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody w przypadku, jeżeli wywołują skutki prawne takie jak czynności cywilnoprawne podlegające opodatkowaniu.

Kto płaci podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby fizyczne, osoby prawne
i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które są stronami czynności cywilnoprawnych podlegających opodatkowaniu.

Do zapłaty podatku przy:

• umowie sprzedaży, zobowiązany jest kupujący
• umowie zamiany, zobowiązane są strony czynności
• umowie darowizny, zobowiązany jest obdarowany
• umowie dożywocia, zobowiązany jest nabywca własności nieruchomości
• umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności, zobowiązany jest podmiot nabywający rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności
• ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności, zobowiązany jest użytkownik lub nabywający prawo służebności
• umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego, zobowiązany jest biorący pożyczkę lub przechowawca
• ustanowieniu hipoteki, zobowiązany jest składający oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki
• umowie spółki cywilnej, zobowiązani są wspólnicy, a przy pozostałych umowach spółki zobowiązana jest spółka.

Jakie podmioty są zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych

Z PCC są zwolnione:

• państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne oraz siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje, ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członkowie ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – pod warunkiem wzajemności
• organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego
• jednostki samorządu terytorialnego
• Skarb Państwa
• osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu
• Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych.

Jakie czynności są zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych

Niektóre czynności są zwolnione z obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Są to:

• sprzedaż walut obcych
• sprzedaż i zamiana walut wirtualnych
• sprzedaż własności gruntów stanowiących gospodarstwo rolne, wraz z drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem że:
  • w wyniku czynności zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne,
  • jego powierzchnia będzie wynosić od 11 ha do 300 ha,
  • gospodarstwo będzie prowadzone przez nabywcę przez co najmniej 5 lat od dnia nabycia;
• sprzedaż nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli nabywcą jest były właściciel (wieczysty użytkownik) nieruchomości, pod warunkiem spełnienia jednej z poniższych okoliczności:
  • nieruchomość, która została wywłaszczona, a byłemu właścicielowi przyznano odszkodowanie, ale nie przyznano nieruchomości zamiennej,
  • nieruchomość sprzedana na cele publiczne, która w przypadku wywłaszczenia spełniałaby warunki do przyznania nieruchomości zamiennej,
  • nieruchomość lub prawo użytkowania wieczystego, wykupione na podstawie przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska.

Uwaga! Zwolnienie to dotyczy sytuacji, w których nabycie nieruchomości nastąpiło w ciągu 5 lat od daty otrzymania odszkodowania (zapłaty).

• sprzedaż budynku mieszkalnego lub jego części, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym:
  • w ramach wielostronnej umowy o zamianie budynku lub praw do lokalu,
  • w celu uzyskania w zamian spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu albo budynku mieszkalnego lub jego części, zajmowanego przez nabywcę na podstawie umowy najmu
• zamianę budynku mieszkalnego lub jego części, lokali mieszkalnych stanowiących odrębną nieruchomość, spółdzielczych własnościowych praw do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: praw do domu jednorodzinnego lub praw do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli stronami umowy są osoby zaliczone do I grupy podatkowej
• sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1 000 zł
• sprzedaż bonów i obligacji skarbowych
• sprzedaż bonów pieniężnych Narodowego Banku Polskiego
• sprzedaż praw majątkowych, będących instrumentami finansowymi w określonych przypadkach (np. przez firmy inwestycyjne lub na rynku zorganizowanym)
• sprzedaż towarów giełdowych na giełdach towarowych
• pożyczki udzielane w formie pieniężnej między osobami z najbliższej rodziny w wysokości przekraczającej kwotę wolną od podatku, pod warunkiem:
  • złożenia deklaracji PCC-3 w terminie 14 dni od zawarcia umowy,
  • dokumentowania otrzymania pieniędzy przelewem na rachunek bankowy pożyczkobiorcy, rachunek w SKOK lub przekazem pocztowym
• w określonych przypadkach - udzielnie pożyczki, np.:
  • pożyczki udzielane między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej – do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu na zasadach określonych w ustawie o podatku od spadków i darowizn
  • pożyczki udzielane przez inne podmioty niż osoby zaliczane do I grupy podatkowej, jeżeli kwota pożyczki nie przekracza 1 000 zł
  • pożyczki udzielane przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej
• w określonych przypadkach - umowy spółki i ich zmiany (np. związane z przekształceniem lub łączeniem spółek w części wkładów do spółki lub kapitału zakładowego, które były uprzednio opodatkowane w innym państwie członkowskim UE lub od których podatek nie był naliczany)
• w określonych przypadkach - ustanowienie hipoteki (np. na morskich statkach handlowych i rybackich)
• sprzedaż nieruchomości w ramach realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza granicami Polski
• sprzedaż lokalu mieszkalnego, budynku mieszkalnego jednorodzinnego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu albo domu jednorodzinnego, jeżeli kupującym jest osoba fizyczna (lub osoby fizyczne), której nie przysługiwało wcześniej żadne z tych praw ani udział w tych prawach (chyba że udział ten został nabyty w drodze dziedziczenia i nie przekraczał 50%).

Jak zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych

Jeśli masz obowiązek zapłaty PCC, to w terminie 14 dni od dnia powstania tego obowiązku, bez wezwania organu podatkowego: złóż deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC-3) oraz oblicz i wpłać podatek.

Deklarację możesz złożyć osobiście, przez Internet lub wysłać pocztą.

Złóż deklarację do urzędu skarbowego właściwego miejscowo:

• ze względu na miejsce położenia nieruchomości – w przypadku m.in. sprzedaży własności nieruchomości, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego i prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, prawa do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub prawa użytkowania wieczystegol
• dla twojego miejsca zamieszkania lub siedziby firmy – w przypadku umów dotyczących sprzedaży własności rzeczy lub praw majątkowych, innych niż wymienione w punkcie wyżej oraz pozostałych umów (np. sprzedaży samochodu);
• dla miejsca siedziby spółki – w przypadku umów spółki lub ich zmiany.

Uwaga! Jeżeli nie jest możliwe ustalenie właściwości miejscowej organu podatkowego na zasadach ogólnych właściwym organem podatkowym jest naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście

Podatek wpłać na konto urzędu skarbowego, w którym złożyłeś deklarację PCC-3. Możesz także zapłacić podatek w kasie tego urzędu.

Jeżeli w danym miesiącu dokonałeś co najmniej trzech czynności cywilnoprawnych obejmujących umowę sprzedaży rzeczy ruchomych lub praw majątkowych lub umowę pożyczki, a ostatnia z tych trzech czynności zostanie dokonana przed upływem 14 dni od dnia dokonania pierwszej z nich (przykład 1) możesz złożyć zbiorczą deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC‑4.

Przykład:

Pan Jan zawarł trzy umowy pożyczki w dniach 8, 9 i 10 marca, a następnie w dniach 15 i 29 marca kolejne. Podatnik jest uprawniony do złożenia jednej zbiorczej deklaracji PCC-4 za miesiąc wrzesień (dotyczącej wszystkich umów pożyczek zawartych w marcu), bowiem zawarł trzy umowy w okresie 14 dni od dnia zawarcia pierwszej z nich.

Uwaga! Jeżeli podatek dotyczy czynności cywilnoprawnych dokonanych w formie aktu notarialnego, notariusz obliczy i pobierze od ciebie PCC oraz złoży w twoim imieniu deklarację PCC-3.

Deklarację możesz wydrukować, wypełnić i osobiście zanieść do urzędu lub złożyć
w systemie e-Deklaracje i podpisać ją kwalifikowanym podpisem elektronicznym
lub danymi autoryzującymi.

Przeczytaj, jak podpisać e-Deklaracje

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy powstaje:

• z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, na przykład zawarcia umowy
• z chwilą każdorazowej wypłaty środków pieniężnych, jeżeli umowa pożyczki określa,
  że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana
  w chwili zawarcia umowy
• z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną
• z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki
• z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody
• z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych
  w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania.

Płatnikami podatku (jego poborcami) od czynności cywilnoprawnych dokonywanych
w formie aktu notarialnego są notariusze, a obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. W takim przypadku podatnik nie ma obowiązku samodzielnego rozliczenia podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podstawa opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych

Podstawa opodatkowania jest określana odrębnie dla każdej czynności. Podstawę opodatkowania stanowi przy:

• umowie sprzedaży – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, które jest sprzedawane
• zamianie mieszkań – różnica ich wartości rynkowej
• zamianie rzeczy innych, niż mieszkania lub praw majątkowych – wartość rynkowa rzeczy lub praw majątkowych, od których przypada wyższy podatek
• darowiźnie – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań, które przejmuje obdarowany (np. wartość kredytu)
• umowie dożywocia – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego
• zniesieniu współwłasności lub dziale spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabywanego pond to, co do tej pory przysługiwało
• pożyczce i depozycie nieprawidłowym – kwota lub wartość pożyczki lub depozytu, a jeżeli liczba i suma wypłat nie była ustalona z góry, to wartość każdej z przekazanych kwot
• ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności – wartość świadczeń za okres na jaki zostały ustanowione (jeśli na czas nieokreślony, to według uznania podatnika albo wartość świadczeń za lat 10, albo ich wartość w miarę wykonywania umowy)
• ustanowieniu hipoteki – kwota zabezpieczonej wierzytelności.

Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.

Jeżeli podatnik nie określił wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wezwie podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia - w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania i poda jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

Jeżeli podatnik, pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość, która nie odpowiada wartości rynkowej, organ podatkowy określi ją z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy.

Ważne! Jeżeli wartość określona z uwzględnieniem opinii biegłego powołanego przez organ podatkowy różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika - koszty opinii biegłego ponosi podatnik.

Stawki podatku od czynności cywilnoprawnych

Stawki podatku zależą od rodzaju dokonywanych czynności cywilnoprawnych i wynoszą:

• od umowy sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%
• od umowy sprzedaży innych praw majątkowych - 1%
• od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających
  z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%
• od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności
  oraz darowizny przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych - 1%
• od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego
  oraz odpłatnej służebności - 1%, chyba, że podatnik przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego
  lub kontroli celno-skarbowej powoła się na fakt ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo jego zmiany, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony w takim wypadku stawka podatkowa wynosi 20%

• od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego - 0,5%, chyba że podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, lub depozytu nieprawidłowego:

  • przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony - w takim przypadku należna stawka wynosi 20%
  • przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej, biorący pożyczkę, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym - w takim przypadku należna stawka wynosi 20%
• od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących - od kwoty zabezpieczonej wierzytelności - 0,1%
• od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej - 19 zł
• od umowy spółki - 0,5%.

Stawki podatku w przypadku zakupu szóstego i kolejnych lokali mieszkalnych stanowiących odrębne nieruchomości

• Jeżeli kupujący nabywa co najmniej sześć lokali mieszkalnych, albo szósty z kolei, wybudowanych na jednej nieruchomości gruntowej, które są opodatkowane podatkiem VAT- stawka podatku od sprzedaży szóstego i każdego następnego lokalu wynosi 6%.
• Jeżeli kupujący nabywa udział w co najmniej sześciu lokalach mieszkalnych, albo w szóstym z kolei, wybudowanych na jednej nieruchomości gruntowej, które są opodatkowane podatkiem VAT- stawka podatku od sprzedaży udziału szóstego i każdego następnego lokalu wynosi 6%.

Ważne! Jeżeli lokal nabywa kilka kupujących, stawkę 6% stosuję się także wtedy, gdy chociażby jeden z nich jest zobowiązanych do uiszczenia podatku w takiej stawce