Pomieszczenia higieniczno-sanitarne

Podstawowe definicje i zasady

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bhp pomieszczeniami higieniczno-sanitarnymi są:

• szatnie
• umywalnie, ustępy, pomieszczenia z natryskami, pomieszczenia higieny osobistej kobiet
• jadalnie (z wyjątkiem stołówek)
• pomieszczenia służące do schronienia się przed zimnem
• pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia, odpylania odzieży roboczej, ochronnej i środków ochrony indywidualnej.

Obowiązki pracodawcy

• Pracodawca zapewnia pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, liczba i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii, rodzajów pracy i warunków wykonywania pracy.
• Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia higieniczno-sanitarne i urządzenia w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne korzystanie z nich.
• Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny znajdować się w tym samym budynku, w którym odbywa się praca lub w budynku połączonym obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również ogrzewane. Nie dotyczy to ustępów zaopatrzonych w szczelne zbiorniki nieczystości oraz pomieszczeń do ogrzewania się pracowników zatrudnionych na otwartej przestrzeni.
• Pomieszczenia higieniczno-sanitarne należy tak lokalizować, aby pracownicy korzystając z nich, nie przechodzili przez pomieszczenia, w których są stosowane substancje trujące lub materiały zakaźne albo są wykonywane prace szczególnie brudzące, chyba że są to pracownicy pracujący w kontakcie z tymi czynnikami.
• Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny być ogrzewane, oświetlane i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i polskimi normami.
• Podłoga i ściany pomieszczeń higieniczno-sanitarnych powinny być łatwe do utrzymania w czystości.
• Wysokość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m (z wyjątkiem łaźni ogólnie dostępnej, której wysokość powinna wynosić co najmniej 3,0 m). Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczeń do 2,2 m w świetle, gdy są usytuowane w suterenie, piwnicy lub na poddaszu (z wyjątkiem ogólnie dostępnych ustępów i łaźni).
• Jeżeli w zakładzie pracy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują szczególne wymagania sanitarne, miejsca do spożywania posiłków, przechowywania odzieży oraz umywalki mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu.
• Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych dostosowuje urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dojścia do potrzeb i możliwości tych pracowników zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.
• Pracodawca zatrudniający do 20 pracowników zapewnia co najmniej ustępy i umywalki, a także warunki higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz spożywania posiłków.

Umywalnie, natryski, ustępy, szatnie

W pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach wykonanych z materiałów o dużym przewodnictwie ciepła należy w miejscach mycia się ułożyć podkładki izolujące (podesty).

Umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy powinny być zorganizowane oddzielne dla kobiet i mężczyzn. Jeśli zatrudnionych jest do 10 osób na jednej zmianie, pomieszczenie może być wspólne pod warunkiem zapewnienia możliwości osobnego korzystania.

Wymagania dotyczące umywalni

• W umywalni należy zapewnić co najmniej dwukrotną (2x) wymianę powietrza w ciągu godziny, natomiast w pomieszczeniach z natryskami nie mniej niż pięciokrotną (5x) w ciągu godziny.
• Na każdych ośmioro pracowników najliczniejszej zmiany, wykonujących prace powodujące zabrudzenie ich ciała, powinna przypadać co najmniej jedna kabina natryskowa.
• Przy pracach związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się substancji trujących, zakaźnych, promieniotwórczych, drażniących lub uczulających oraz innych substancji o nieprzyjemnym zapachu, a także przy pracach pylących w wilgotnym i gorącym mikroklimacie lub powodujących intensywne brudzenie należy zapewnić co najmniej jedną kabinę natryskową na każdych pięcioro pracowników i co najmniej jedną przy mniejszej liczbie zatrudnionych.
• Temperatura wody ciepłej przy stosowaniu centralnej regulacji lub zbiorowego mieszania wody powinna wynosić od 35°C do 40°C, a w przypadku indywidualnego mieszania wody – od 50°C do 60°C.

Wymagania dotyczące ustępów

• Powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowiska pracy. Odległość może być większa dla pracowników pracujących stale na otwartej przestrzeni, lecz nie przekraczać 125 m od najdalszego stanowiska pracy.
• Powinny mieć wejściowe pomieszczenie izolujące, wyposażone w umywalki z dopływem ciepłej i zimnej wody (co najmniej jedna umywalka na trzy miski ustępowe lub pisuary, nie mniej niż jedna przy mniejszej liczbie).
• W budynkach ustępy powinny być urządzone na każdej kondygnacji. Jeżeli na kondygnacji pracuje mniej niż 10 osób, ustępy mogą znajdować się nie dalej niż na sąsiedniej kondygnacji.
• Zainstalowane w toaletach miski ustępowe i pisuary powinny być spłukiwane bieżącą wodą i podłączone do kanalizacji.

Wymagania dotyczące szatni

W skład zespołu szatni powinny wchodzić umywalnie łatwo dostępne i zapewniające bezkolizyjny ruch pracowników już umytych i przebranych w odzież własną.
Szatnia kobiet powinna być osobna, chyba że zatrudniono mniej niż 5 osób na jednej zmianie, wtedy może być wspólna. Kobiety powinny mieć zapewnione kabiny do przebierania się.

Typy szatni:

• szatnie odzieży własnej pracowników do przechowywania ubrań należących do pracowników (odzież ta nie powinna się stykać z odzieżą roboczą i środkami ochrony indywidualnej)
• szatnie odzieży roboczej i ochronnej do przechowywania odzieży i obuwia roboczego i środków ochrony indywidualnej
• szatnie podstawowe przeznaczone do przechowywania odzieży własnej pracowników oraz odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej
• szatnie przepustowe, składające się z części przeznaczonej na odzież własną pracowników, części na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej oraz przepustowego zespołu sanitarnego z natryskami, łączącego obie te części.

Szatnie powinny:

• być urządzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach, suchych i w miarę możliwości oświetlonych światłem dziennym
• mieć miejsca siedzące dla co najmniej połowy zatrudnionych na najliczniejszej zmianie
• mieć zapewnioną czterokrotną (4x) wymianę powietrza na godzinę, a w pomieszczeniach wyposażonych w okna otwierane przeznaczonych dla nie więcej niż 10 pracowników – nie mniejszą niż dwukrotna (2x) wymiana powietrza na godzinę
• do umywalek powinna być doprowadzona bieżąca woda ciepła i zimna.

Jadalnie, miejsca wypoczynku kobiet, pomieszczenia chroniące

Pracodawca zatrudniający powyżej 20 pracowników na jednej zmianie zapewnia pracownikom pomieszczenie do spożywania posiłków, zwane jadalnią. Jadalni nie trzeba organizować, jeśli w zakładzie pracy wykonywana jest wyłącznie praca biurowa.

Typy jadalni:

• jadalnia do spożywania posiłków własnych (typ I)
• jadalnia do spożywania posiłków własnych i wydawania napojów (typ II)
• jadalnia z zapleczem do spożywania posiłków profilaktycznych (typ III).

Miejsce wypoczynku kobiet i karmiących matek

W zakładzie pracy zatrudniającym na jedną zmianę więcej niż 20 kobiet w jednym budynku należy urządzić pomieszczenie z miejscami do wypoczynku w pozycji leżącej dla kobiet w ciąży i karmiących matek, przyjmując co najmniej jedno miejsce na każdych 300 kobiet zatrudnionych na jednej zmianie (co najmniej jedno miejsce przy niższych wskaźnikach).

Specjalna pralnia

Jeśli w zakładzie pracy odzież robocza lub ochronna przeznaczona do prania może stać się powodem skażenia innej odzieży pranej jednocześnie lub jeżeli jest szczególnie zabrudzona, a także gdy wymagają tego specjalne względy higieny produkcji, powinna być urządzona specjalna pralnia odzieży wyposażona w mechaniczne urządzenia do prania.

Pomieszczenia chroniące

Przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się i zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków. Temperatura w pomieszczeniach powinna wynosić co najmniej 16°C.